Leśmian po raz drugi

Drugi tom "Dzieł wszystkich" Bolesława Leśmiana jest próbą ukazania krytycznego i eseistycznego dorobku poety. Główny zrąb tomu to teksty zebrane i opublikowane w 1959 roku przez Państwowy Instytut Wydawniczy, w obecnej edycji uzupełnione o kilka esejów pominiętych w tamtej edycji. Leśmian ukazuje w esejach, na początku swojej drogi twórczej, istotne dla niego - i późniejszej jego poezji - problemy kulturowe, filozoficzne i estetyczne. Z tekstów takich jak "Rytm jako światopogląd", "Z rozmyślań o poezji" wyłania się coś w rodzaju manifestu poetyckiego Leśmiana.

W tomie znalazły się także recenzje Leśmiana, dotyczące głównie twórczości poetyckiej jego współczesnych. Leśmian często recenzował wiersze poetów drugorzędnych, dziś zapomnianych jak Czesław Królikowski, Stanisława Szadurska, Teresa Prażmowska. Autor "Łąki" miał jednak do grafomanii stosunek dość wyrozumiały: "Pisanie złych wierszy jest grzechem... Wszakże kwiaty, w tym grzechu zrodzone, mają swój rodowód słoneczny i swoją rację kwitnienia w ogólnym ogrodzie poezji. Z płomiennej wiosny zarówno korzystają i pędy szlachetne, i zielska nikczemne" - pisał. Leśmian pisał jednak także o poezji Leopolda Staffa, Marii Konopnickie. W tomie znalazły się też teksty o "Miasteczku" Szaloma Asza, "Zuzannie" Leona Choromańskiego, utworach Juliusza Słowackiego, Edgara Allana Poe, "Pieśni nad pieśniami" i hinduskiej "Ramayanie".

Zapoczątkowana rok temu przez Państwowy Instytut Wydawniczy seria "Dzieł wszystkich" Bolesława Leśmiana będzie pierwszym całościowym wydaniem krytycznym dzieł tego poety. Kolejne tomy ukazują się w opracowaniu i z komentarzami Jacka Trznadla.

Bolesław Leśmian urodził się prawdopodobnie 22 stycznia 1877 w Warszawie (sam podawał jako datę urodzenia 1878) w rodzinie żydowskiej, zmarł 5 listopada 1937 w Warszawie. Debiutował jako poeta w warszawskim "Wędrowcu" w 1895 roku. W latach następnych pisał coraz więcej poezji (również w języku rosyjskim), także tekstów z dziedziny krytyki literackiej i teatralnej. W latach 1901-1907 współpracował z "Chimerą" redagowaną przez Miriama.

W 1912 Leśmian wydał pierwszy, prawie zupełnie zignorowany przez krytykę, tom wierszy "Sad rozstajny", w 1913 dwa tomy baśni arabskich dla dzieci: "Klechdy sezamowe" i "Przygody Sindbada Żeglarza". Również w 1913 r. ukazały się tłumaczone i opatrzone przedmową Leśmiana "Opowieści nadzwyczajne" Edgara Poe. W 1920 ukazał się tom wierszy "Łąka", który podobnie jak wcześniejszy nie cieszył się powodzeniem wśród czytelników i krytyki. W 1936 roku Leśmian ogłosił kolejną książkę poetycką "Napój cienisty", a w 1938 roku pośmiertnie ukazał się tom "Dziejba leśna". W 1956 r. w Paryżu wydany został zbiór "Klechdy polskie" powstały prawdopodobnie równolegle z baśniami arabskimi. W latach późniejszych wydawano jeszcze inne utwory Leśmiana spoza zbiorów poetyckich - z pism oraz te pozostawione w rękopisach (m.in. w 1994 "Zdziczenie obyczajów pośmiertnych").

Twórczość Leśmiana współczesnym wydawała się spóźnionym echem Młodej Polski, dlatego przeważnie (poza nielicznymi wyjątkami, takimi jak Ostap Ortwin) zbywali ją lekceważeniem. Współcześni poecie nie dostrzegali nowatorstwa i oryginalności jego poezji, które z czasem przyczyniły się do uznania Leśmiana za jednego z najważniejszych polskich poetów dwudziestowiecznych. Julian Przyboś pisał o Leśmianie: "Gdy rozglądam się po poezji światowej niewiele znajduję przykładów podobnie bohaterskiej zaciekłości w walce słowem poetyckim o +możliwość innej jawy+".