Zagadka z obrazu

Obraz ten, choć dotąd mało znany, jest typowym przykładem malarstwa historycz­nego, wymagającego od twórcy doskonałego warsztatu, orientacji w ikonografii epoki oraz umiesz­czenia w dziele przekazu ideowe­go. Według stworzonej w XVII wieku w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu kla­syfikacji rodzajów malarstwa, ten właśnie typ stoi najwyżej w hierar­chii dzieł sztuki.

Kurator wystawy Wacława Milewska oparła cały układ eks­pozycji na tej właśnie klasyfikacji. Najniżej cenione było malarstwo przedstawiające, imitujące naturę, pozbawione zawartości intelek­tualnej czy religijnej. Pośrednią pozycję zajmował portret, przed­stawienia rodzajowe i pejzaż. Sztu­ka polska, z racji uwarunkowań historycznych, musiała wciąż „walczyć” o zagrożoną tożsamość narodową. Stąd też artyści częściej niż w innych krajach starali się tworzyć obrazy i rzeźby z grupy alegoryczno-historycznych i takim właśnie obrazem jest „Łokietek”, o posturze antycznego herosa, choć skądinąd jego przydomek nie wskazywał na tak atletyczną budowę.

Z nielicznymi wyjątkami galerie nie eksponują obrazów niedokończonych. Dlatego obraz krakowskiego malarza Michała Stachowicza, przedstawiający ko­ronację cara Aleksandra I na kró­la Polski, jest w niepołomickiej ekspozycji wyjątkiem. W lewym dolnym rogu malowidła dwie pochylone postacie pozostały białe, bez żadnych szczegółów, szkicowo tylko zaznaczone ołów­kiem. Ich kształt nie pozwala się domyślić, kogo miały ostatecznie przedstawiać. Nie wiemy, czemu Stachowicz obrazu nie dokoń­czył. Czy po pierwszym okresie, w którym car był wśród Polaków dość popularny, klient zamawia­jący obraz stracił do niego sym­patię i malarz poniechał dzieła? Nie wiemy nawet, kiedy obraz powstawał.

***

„Znane i nieznane”. Sztuka polska XiX wieku. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Kurator: Wacława Milewska, Muzeum Narodowe w Krakowie. Wystawa w Zamku Królewskim w Niepołomicach, ul. Zamkowa 2, czynna w godz. od 10 do 17, bezterminowo.