Pon Bóg w drzewie siedzi

Wielu pielgrzymów i tu­rystów modlących się lub po prostu odwie­dzających naszą świątynię chciało zabierać z sobą jakąś bardziej oka­załą pamiątkę niż jedynie pocztówki i foldery – mówi ks. Józef Milan, proboszcz parafii w Dębnie. Teraz będą mogli, bo krakowskie wy­dawnictwo „Astraia” wydało album poświęcony położo­nej na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej świątyni wpisanej w 2003 r. na Li­stę Światowego Dziedzictwa Kultu­rowego i Naturalnego UNESCO.

– Praca nad albumem trwała kil­ka miesięcy. Tekst główny napisał prof. Andrzej Skorupa, od wielu lat opisujący świątynie Podhala, Orawy i Spisza. Ja zaś starałem się obiekty­wem wyeksponować jak najwięcej pięknych detali wnętrza świątyni – mówi Rafał Monita, wydawca i autor zdjęć.

Oglądając album, można się przekonać, jak trafna jest opinia wybitnego znawcy Podhala Ta­deusza Staicha: „Dzieła sztuki we wnętrzu dębnieńskiej świąty­ni znajdują się tam w większości od początków istnienia kościoła, zespalając się z nim w jedną, nie­rozerwalną całość”. Zachwycają XIV-wieczny krucyfiks na belce tęczowej, pochodzący z pierwszej świątyni w Dębnie, późnogotycki tryptyk ołtarzowy z XVI w. przedstawiający m.in. Matkę Bożą i św. Michała Archanioła, patrona świątyni, barokowe ołtarze boczne i ma­lowidła pokrywające sufit oraz wszystkie wewnętrzne ściany kościoła.

Z kościołem w Dęb­nie związana jest ściśle postać Józefa Janosa, ludowe­go rzeźbiarza samouka o niezwy­kłej wyobraźni. To on ozdobił świą­tynię m.in. płaskorzeźbą Michała Archanioła, misternie wykonanym konfesjonałem, kapliczką, a także okazałym świecznikiem w kształcie pająka. „Artysta mówił: Zrobiłem pającka, coby świecki z wysoka niesły światło na ludzi i na ich paciorki«” – pisze Skorupa.

Janos był człowie­kiem skrytym. Znał swoją wartość, ale nie zależało mu na rozgłosie ani na sprzedaży rzeźb. – Był dla mnie wzorem, jako człowiek wiary, któ­rej dawał wyraz w swoich rzeźbach, starając się jednocześnie ukryć sławę nazwiska jako coś mało istotnego. Tacy byli też średniowieczni mistrzo­wie – mówi Jan Malik, krakowski muzyk, poeta i rzeźbiarz, znający niegdyś dobrze mistrza z Dębna.

„Drzewo nigdy nie jest samo. Pon Bóg w nim siedzi i kie się siekierkom, strugacem lebo dłutem porusy, to się objawio. Ale na ręcach trza mieć naznacony krzyzyk, jako Wit Stwosz mioł” – wykładał Janos swoje credo artystyczne.

Anegdotycznym przykładem Janosowej niechęci do sprzeda­ży rzeźb jest przytoczona przez prof. Skorupę opowieść wielolet­niego proboszcza w Dębnie, zasłu­żonego ks. Władysława Janczego, o wizycie znanego pianisty Wi­tolda Małcużyńskiego.

„Wybrali­śmy się do Janosa razem – opowia­dał proboszcz. – Józef tym razem wpuścił nas do izby, choć humoru nie miał. Małcużyński, żeby mu się przypodobać, mówi, że ma już jed­ną jego rzeźbę. »Mogę odkupić« – odburknął Józef Janos. »Józefie, pan Małcużyński to wielki artysta, odwiedza go wielu znanych ludzi, jak mu sprzedacie rzeźbę, będą ją oglądać wielcy ludzie, będziecie znani« – próbowałem go przeko­nać. »Dy jak taki artysta, to niech se sam zrobi« – odburknął Janos i nic nie sprzedał” – wspominał ks. Janczy.

Po obejrzeniu w albumie fo­tografii dębnieńskiej świątyni nie ma się wątpliwości, że żaden z jej elementów artystycznych nie jest przedmiotem muzealnym, lecz każdy miał i ma służyć modli­twie. Po prostu – tak, jak u Janosa – „Pon Bóg siedzi w drzewie”.

Rafał Monita zapowiada już ko­lejne wydawnictwa. W przygotowa­niu jest m.in. nowe wydanie książki piewcy góralszczyzny Tadeusza Staicha „Dębno cudami słynące”.