Wywózka opowiedziana

Poinformował o tym 20 maja, w czasie promocji książki katowickiego IPN „Wywózka”, burmistrz Radzionkowa Gabriel Tobor. – Dzisiaj zapadła dwudziesta uchwała o włączeniu się w projekt, w Łaziskach. A deklarację chęci uczestniczenia w nim mamy już od 26 śląskich gmin. To pokazuje oddźwięk i wagę tej inicjatywy – powiedział.

Pierwsze prace na dawnym dworcu kolejowym w Radzionkowie, gdzie ma powstać Centrum, rozpoczną się już w czerwcu. Budowa wystawy ma kosztować około 1 mln zł. Finansowy wkład poszczególnych gmin waha się od 2 tys.do 50 tys. zł. Ta druga liczba to finansowy wkład miasta Katowice. Oprócz stolicy województwa uchwały o przekazaniu pieniędzy podjęły już gminy: Tarnowskie Góry, Bytom, Zabrze, Gliwice, Sośnicowice, Siemianowice Śląskie, Tworóg, Knurów, Mysłowice, Zbrosławice, Rudziniec, Świerklaniec, Ruda Śląska, Kalety, Krupski Młyn, Chorzów, Rybnik, Piekary Śląskie i Łaziska Górne.

Burmistrz Radzionkowa zaapelował też do wszystkich Ślązaków, którzy posiadają pamiątki po wywiezionych na Wschód, żeby podzielili się nimi z budowanym centrum. Pamiątki te miałyby szansę stać się elementem nowoczesnej wystawy poświęconej wywiezionym. Jej otwarcie jest planowane na 70. rocznicę tamtej tragedii w lutym 2015 roku.

Wielka wywózka Ślązaków na Wschód to wydarzenie, które wciąż tkwi jak zadra w historii Śląska, zwłaszcza że przez ponad 40 lat PRL-u było całkowicie przemilczane. Dotknęło około 50–60 tysięcy ludzi, przede wszystkim mężczyzn. Około połowa z nich zmarła w czasie wywózki. Z powiatów bytomskiego, zabrzańskiego i gliwickiego, które przed wojną należały do Rzeszy, Sowieci wywieźli w zasadzie wszystkich zdolnych do pracy mężczyzn. Wielu zostało też wywiezionych z przedwojennego Śląska polskiego.

Ślązacy masowo na Wschodzie umierali, ponieważ byli skrajnie niedożywieni i bardzo obciążeni pracą fizyczną, m.in. w sowieckich kopalniach. W tej sytuacji łatwo zapadali na szerzące się w łagrach choroby. Sowieci wywozili do pracy na Ukrainie, w Kazachstanie czy Syberii zarówno śląskich Niemców, jak i ludzi utożsamiających się z regionem oraz Polaków. Wśród wywiezionych zdarzali się nawet powstańcy śląscy.

Równie wielkim dramatem był los kobiet i dzieci, które po wywiezieniu męża czy ojca pozostawały na Śląsku zazwyczaj bez środków do życia.

Tamtym dramatycznym wydarzeniom jest poświęcona nowa książka katowickiego IPN „Wywózka”. Jest to owoc międzynarodowej konferencji naukowej z zeszłego roku. Oprócz naukowych tekstów historyków jest tam też zamieszczony pewien niewielki wybór wspomnień Ślązaków, którzy przeżyli tamtą wywózkę.

Kontakt w sprawie przekazywania pamiątek do Centrum Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku: Referat Promocji Urzędu Miasta w Radzionkowie, tel.: 32 388 71 37; e-mail: promocja@radzionkow.pl. Eksponaty mogą zostać przekazane jako darowizna, w depozyt lub wypożyczone na krótki czas do wykonania kopii. Więcej na: www.deportacje45.pl.