Śladami kultury benedyktyńskiej

Przedsięwzięcie, którego koszt szacowany jest na ok. 20 mln zł, z czego 15,7 mln zł to unijne dofinansowanie, będzie realizował Związek Gmin Gór Świętokrzyskich.

Projekt obejmuje kilka elementów, ulokowanych w czterech gminach położonych wokół Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Ich tereny leżą w malowniczym obszarze obejmującym m.in. Łysogóry - najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich, z Łysicą - 612 m n.p.m. i ze Świętym Krzyżem - 595 m n.p.m. (nazywanym też Łysą Górą lub Łyścem). Znajdujące się na tym drugim wzniesieniu Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego co roku odwiedzają tysiące pielgrzymów i turystów - w 2016 r. było to ponad 300 tys. osób.

"Chcemy, dzięki dodatkowym atrakcjom utworzonym wokół Świętego Krzyża, zatrzymać u nas turystów i pielgrzymów dłużej niż na kilka godzin" - podkreślił przewodniczący Związek Gmin Gór Świętokrzyskich, Sławomir Kopacz.

"Będziemy prezentowali niematerialne dziedzictwo kulturowe opactwa benedyktyńskiego, które ulokowano na Świętym Krzyżu, oraz oddziaływanie tego opactwa na rozwój religijny, duchowy, gospodarczy, społeczny i kulturowy Gór Świętokrzyskich" - wyjaśniła istotę przedsięwzięcia dyrektor Centrum Tradycji, Turystyki i Kultury Gór Świętokrzyskich w Bielinach, Anna Łubek.

Jednym z elementów projektu będzie rewitalizację wzgórza zamkowego z ruinami Pałacu Biskupów Krakowskich w Bodzentynie. Planowane jest zabezpieczenie murów budowli oraz wzniesienie części wystawienniczej i edukacyjnej, w której znajdą się stanowiska z wirtualnymi prezentacjami takimi jak podróż w czasy króla Władysława Łokietka czy wirtualny lot balonem nad miastem przez epoki.

W Łagowie - w dawnej siedzibie posterunku policji - powstanie Galeria Produktów Lokalnych połączona ścieżką terenową z remizą strażacką, która zostanie zaadaptowana na zaplecze edukacyjno-wystawiennicze galerii. Wokół ścieżki zostaną zrekonstruowane stanowiska średniowiecznych rzemieślników, turyści będą mogli zobaczyć wirtualny plac budowy średniowiecznego zamku.

Regionalny Ośrodek Dokumentacji Historii powstanie w gminie Pawłów - na jego potrzeby zostaną zaadaptowane gminny ośrodek kultury oraz szkoła w Starym Bostowie. Znajdzie się tu studio nagrań świętokrzyskiej historii mówionej, w którym mieszkańcy regionu będą mogli rejestrować własne wspomnienia, dotyczące życia codziennego, zawodowego, działalności społecznej czy obrzędów. Będą one także udostępniane. Z kolei dzięki multimediom będzie można dowiedzieć się jak działało średniowieczne skryptorium czy biblioteka benedyktyńska.

Ostatnim elementem przedsięwzięcia jest rozbudowa Osady Średniowiecznej w Hucie Szklanej w gminie Bieliny. Powstaną tam nowe stanowiska rzemieślnicze m. in. grotnika, powroźnika, piekarza oraz leśna huta szkła. Miejscem wyciszenia ma być ogród sensoryczny, z nasadzeniami aromatycznych ziół. W funkcjonującej przy Osadzie karczmie zostanie stworzony tzw. zimowy ogród kultury - całoroczne miejsce spotkań i prezentacji dorobku artystów związanych z Górami Świętokrzyskimi. Turyści, dzięki wirtualnej rzeczywistości będą mogli skorzystać z "przymierzalni" strojów historycznych i odbyć "lot na miotle" nad całym szlakiem.

Turysta zwiedzający poszczególne atrakcje, dzięki specjalnej aplikacji internetowej - z przewodnikiem św. Benedyktem - będzie zachęcany do odwiedzenia kolejnych miejsc na szlaku.

Anna Łubek zauważyła, że każdy z obiektów szlaku będzie dysponował zapleczem edukacyjnym, z materiałami pozwalającymi realizować podstawy programowe. "Treści merytoryczne, które przygotujemy na szlaku, będziemy współtworzyli z historykami i regionalistami, także z benedyktynami oraz kontynuatorami ich tradycji na Świętym Krzyżu - ojcami oblatami" - podkreśliła.

Jak oceniła Małgorzata Anoszczenko z firmy która opracowała koncepcję szlaku, innowacyjne technologie będą jedynie narzędziami do ciekawej prezentacji treści, jakie niesie ze sobą dziedzictwo Gór Świętokrzyskich. "Chcielibyśmy, aby całość projektu cechowała nowoczesność, nawiązująca do tradycji, kultury i wyjątkowości tego obszaru () w sposób który na długo zapadnie w pamięć użytkownikom. Pozwolimy im zanurzyć się w historię, by poczuli się jak to było w różnych epokach" - zaznaczyła.

Szlak będzie dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych o różnych dysfunkcjach.

Realizacja przedsięwzięcia "Śladami kultury benedyktyńskiej" będzie dofinansowana z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-20. Niedawno podpisano wstępną umowę w tej sprawie. W 2019 r. ma być gotowa dokumentacja całego przedsięwzięcia, które będzie sfinalizowane do 2021 r.

Pomysłodawcy spodziewają się, że inicjatywa spowoduje wzrost ruchu turystycznego w rejonie Świętego Krzyża o ok. 100 tys. osób rocznie.

Według tradycji, założenie benedyktyńskiego opactwa na Świętym Krzyżu miało nastąpić w 1006 r. z fundacji Bolesława Chrobrego. Naukowcy (m. in. prof. Marek Derwich) mówią jednak częściej o XII wieku. Jako fundatora wskazują Bolesława Krzywoustego.

Od późnego średniowiecza klasztor był jednym z najważniejszych w Polsce ośrodków kultury intelektualnej, właścicielem znaczącej w skali środkowej Europy biblioteki, co najmniej od XIV w. działało tu znakomite skryptorium. Tu powstał m.in. jeden z najcenniejszych zabytków polskiej kultury piśmienniczej, datowane na XIII lub XIV w. "Kazania Świętokrzyskie" - uznawane za najstarszy tekst prozatorski, stworzony w języku polskim.

W okresie panowania dynastii Jagiellonów Święty Krzyż był najważniejszym sanktuarium w Polsce. W czasach przedrozbiorowych był celem licznych pielgrzymek, które odbywali także królowie Polski. Od lat 30. XX wieku gospodarzami klasztoru są zakonnicy ze zgromadzenia oblatów.

W lutym 2013 r. papież Benedykt XVI zdecydował o nadaniu kościołowi Świętej Trójcy na Świętym Krzyżu tytułu bazyliki mniejszej. We wrześniu 2014 r. uroczyście otwarto odbudowaną wieżę bazyliki zburzoną w czasie I wojny światowej.

Do dzisiaj w sanktuarium przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego, od których swą nazwę biorą Góry Świętokrzyskie, a od 1999 r. - jedno z 16 polskich województw.