Malarz dozgonnie nadworny

Diego Velázquez (1599-1660)

Rodzące się talenty artystyczne - zwłaszcza malarskie - często musiały się przebijać przez mur niechęci domowego otoczenia. Mały Diego Rodriguez de Silva y Velázquez nie miał jednak tych problemów.

Diego Velázquez (1599-1660) był nie tylko zdolnym artystą, ale również człowiekiem o ujmującym sposobie bycia i wysokiej ogładzie. Te zalety, obok niezaprzeczalnej biegłości malarskiej, zapewniły mu dozgonną przyjaźń króla Hiszpanii.

Obraz Las Meninas, czyli dworki, powstał w 1656 roku. To najwybitniejsze dzieło Velázqueza. Niezależnie od doskonałości technicznej, wiele mówi o stosunkach, w jakich artysta pozostawał z rodziną królewską. Widać tu wnętrze pałacowej pracowni. W centrum stoi pięcioletnia królewna Małgorzata, którą otoczyły dworki, być może proponując jej coś do picia wobec przedłużającego się pozowania. Dziewczynka pozornie patrzy na widza. Pozornie, bo lustro w głębi obrazu ujawnia stojącą po drugiej stronie, jakby „za nami” parę królewską. Ale tu jest zagadka, bo historycy sztuki nie są zgodni, czy odbicie przedstawia pozujących małżonków, czy też ich wizerunek namalowany na obrazie, przed którym stoi Velázquez (to oczywiście ten mężczyzna z lewej).

"Las Meninas" - "Panny dworskie)" z 1656 roku.
Druga zagadka to mężczyzna stojący na schodach w głębi obrazu. Zazwyczaj uważa się, że to królewski majordom, który przyszedł do króla w jakiejś sprawie. Zastanawiający jest jednak fakt, że w tej postaci schodzą się linie perspektywy. Taki zabieg stosowało się czasami dla wskazania najważniejszej osoby, a tą mógłby być tylko król. Za tą teorią mógłby przemawiać również fakt, że mężczyzna stoi w najjaśniejszym miejscu obrazu.

Gdyby tak było, wówczas rzeczywiście w lustrze mógłby się odbijać tylko portret, a nie żywe osoby. Tak czy inaczej para królewska występuje tu w sposób nader dyskretny, co jest rzadkością w malarstwie dworskim. Zazwyczaj król musiał być w centrum zainteresowania. Tutaj tego nie ma, jest za to pełna ciepła scena, jakby zatrzymany kadr filmu z życia codziennego rodziny królewskiej. Na piersi Velázqueza widzimy Krzyż Świętego Jakuba, najwyższe odznaczenie państwowe, które artysta otrzymał rok przed śmiercią. Według legendy to sam król domalował go już po śmierci malarza.

„Las Meninas” był najbardziej ulubionym obrazem króla i zawsze znajdował się w jego prywatnych apartamentach.