1018-letnia historia

Książka ks. Józefa Mandziuka "Rządcy (archi)diecezji wrocławskiej na przestrzeni wieków" to nie tylko solidna porcja wiedzy, ale i pasjonująca lektura.

Przykład? Dzieje sporu bp. Tomasza II Zaremby (1270-1292) z księciem Henrykiem IV Probusem. Burzliwy konflikt, który trwał latami, przybierał wręcz kształt wojny domowej. Rzucona klątwa, ogłoszenie krucjaty przeciw księciu, splądrowanie klasztoru trzebnickiego, obustronne zacietrzewienie… Sytuacja wydawała się bez wyjścia.

Tymczasem niespodziewanie podczas oblężenia Raciborza w 1287 r. doszło do wzruszającej sceny. Jak pisze autor, powołując się na „Kronikę książąt polskich” Piotra z Byczyny:

„Biskup, widząc niedolę ludności oblężonego grodu, postanowił poddać się księciu Henrykowi. Ubrał się przeto w szaty pontyfikalne i wyszedł z grupą wyższego duchowieństwa w procesji do obozu Probusa, aby prosić o przebaczenie. Kiedy biskup padł na kolana przed zdziwionym i wielce zaskoczonym księciem, tenże ukląkł przed hierarchą śląskim, prosząc go nawzajem o przebaczenie i odpuszczenie wszystkich win (…). Następnie obaj przeciwnicy padli sobie w ramiona (…)”.

Do dziś podziwiać możemy jeden z owoców owego pojednania: potężny dwupoziomowy kościół na Ostrowie Tumskim – św. Krzyża (górny) i św. Bartłomieja (dolny).

Autor prowadzi nas od – ginących w mrokach dziejów – początków biskupiej władzy we Wrocławiu, wychodząc od Jana, uznawanego za pierwszego biskupa wrocławskiego. Pełnił swą posługę od 1000 r. (co ciekawe, chodzi o innego biskupa niż wspominany potem Jan I kierujący biskupstwem od 1062 do 1072 r.). Nic o nim nie wiemy, a znany jest tylko z „Kroniki” Thiemara.

Po nim autor wymienia wspominanych przez Jana Długosza biskupów uznawanych za legendarnych – w tym np. Gottfryda, którego możemy dziś oglądać na alabastrowej płaskorzeźbie w katedrze jako niszczącego posągi pogańskie. Podróż przez wieki prowadzi aż do współczesnych czasów, do abp. Józefa Kupnego. W książce uwzględnione zostały wydarzenia aż po 2018 r.

Zainteresowanie budzą prezentacje biskupów z odległych stuleci, ale i szeroko opisane wyzwania, z jakimi mierzyli się choćby rządcy diecezji w XX wieku, podczas dramatycznych wydarzeń historycznych, wojen, zmiany granic, migracji ludności.

Bardzo cenna jest poprzedzająca prezentację poszczególnych osób „Ogólna charakterystyka episkopatu wrocławskiego”, w której autor publikacji w pigułce podaje dzieje biskupstwa i wskazuje na zjawiska, jakie zachodziły w ciągu wieków – między innymi długotrwałe wypracowywanie relacji między władzą duchowną a świecką.

We wstępie wyjaśnia, że wśród wszystkich włodarzy biskupstwa wrocławskiego znajdowali się nie tylko obdarzeni sakrą biskupią ordynariusze, ale także administratorzy i wikariusze kapitulni; znalazło się w tym gronie także trzech kapłanów nie będących biskupami. Siedmiu wrocławskich biskupów było kardynałami. Nie brakowało postaci wybitnych, gorliwych pasterzy, ale i osób kontrowersyjnych (wśród nich jeden apostata).

Praca ks. Józefa Mandziuka „Rządcy (Archi)Diecezji Wrocławskiej na przestrzeni wieków” (Wydawnictwo TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 2018), bogato ilustrowana, dostępna jest m.in. w Księgarni Archidiecezjalnej na Ostrowie Tumskim.