O śląskiej arystokracji

Przez dwa dni, 17 i 18 listopada, będzie można wysłuchać ponad 30 prelegentów. Tematem tej jubileuszowej edycji jest rola arystokracji w Europie Środkowej, oczywiście, z odniesieniem do Górnego Śląska.

- Od 20 lat rozmawiamy tutaj o Europie w różnych odsłonach i wielu aspektach - powiedziała prezydent Zabrza Małgorzata Mańka-Szulik. Podziękowała wieloletnim organizatorom, a także inicjatorowi konferencji: Jerzemu Chmielewskiemu, dawnemu naczelnikowi wydziału kultury UM, i prezydentowi Romanowi Urbańczykowi, który podjął ten pomysł.

Prof. Antoni Barciak, który od początku przewodzi radzie naukowej konferencji, przypomniał, że są to spotkania międzynarodowe i interdyscyplinarne. Podkreślił, że obecna edycja wśród prelegentów ma przedstawicieli wszystkich najważniejszych państw Europy Środkowej. Do tej pory przygotowano 19 publikacji pokonferencyjnych, zawierających ponad 450 referatów.

- Zapisujemy już 20. tom tych konferencji, refleksji i wymiany różnych doświadczeń pochylających się nad przeszłością, ale równocześnie wychylamy się ku przyszłości - zauważył bp Jan Kopiec, który jutro wygłosi referat na temat, czy postawa górnośląskiej arystokracji względem Kościoła katolickiego „była altruistycznym stanowiskiem”. - Podkreśliłbym różnorodność tematów konferencji i odwagę w podejmowaniu wielu spraw, które z różnych względów, na różnych etapach dziejów mogą wydawać się niewystarczające albo nie na miejscu, a pomagających zrozumieć, czym jest Górny Śląsk i czym jest Górny Śląsk w Europie.

Konferencję zainaugurował w zabrzańskim Teatrze Nowym referat prof. Ewy Chojeckiej, która przybliżyła zebranym miejsca związane z arystokratycznymi rezydencjami górnośląskimi. Tymi zachowanymi, odrestaurowanymi, które obecnie pełnią różne role, i tymi zapomnianymi, które zniknęły z naszego krajobrazu. Wśród prezentowanych przykładów znalazły się m.in. Bytom-Miechowice, Świerklaniec i Pławniowice.

W dyskusji panelowej wokół tematów związanych z arystokracją w Europie Środkowej i na Górnym Śląsku, wzięli udział: prof. Ewa Chojecka, prof. Bogusław Dybaś, prof. Tomasz Falęcki, prof. Wojciech Iwańczak, Maciej Radziwiłł, prof. Tomasz Schramm i prof. Jerzy Wyrozumski.

- Nawiązując do św. Augustyna, mogę powiedzieć, że kiedy myślę o tym, czym jest arystokracja, to nie wiem, czym jest. A kiedy nie myślę o tym, to wiem - uznał Maciej Radziwiłł, wnuk Konstantego Mikołaja Radziwiłła, właściciela Zegrza, syn Alberta Hieronima Radziwiłła i Anny Marii z Czartoryskich. Zauważył, że do arystokracji w tym najbardziej ścisłym znaczeniu należy od 10 do 20 rodzin w Polsce, chociaż jest ok. 400 rodzin z tytułami hrabiowskimi, a około 20 - z książęcymi.

W dyskusji zastanawiano się nad rolą tej grupy na przestrzeni wieków w Polsce, zwłaszcza w okresie rozbiorów. Pojawiły się też takie pojęcia, jak arystokracja ducha i elita elity społeczeństwa. Mówiono też o odmiennej sytuacji na Górnym Śląsku, arystokracji związanej z kulturą niemiecką i tutejszym wielkim przemysłem, rozwojem całego regionu. A po wojnie podwójnym wykluczeniem i zapomnieniem, z którym się spotkała ta grupa.

Dalsza część konferencji odbywa się w Muzeum Górnictwa Węglowego. Tam zaprezentowane zostaną dalsze referaty. Spotkanie potrwa do późnego popołudnia jutro.

Konferencje z cyklu Kultura Europy Środkowej organizują Urząd Miejski w Zabrzu, Komisja Historyczna Oddziału PAN w Katowicach oraz katowicki oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego. Pierwsza odbyła się w 1997 roku. Inspiracją do zorganizowania jej była 1000. rocznica śmierci św. Wojciecha, a tematem - środkowoeuropejskie dziedzictwo zbudowane na jego fundamencie.