Niezliczone ślady

Najdawniejszy żywot św. Jadwigi

Proces kanonizacyjny śląskiej księżnej rozpoczął się 18 lat po jej śmierci, w 1243 roku. Po kolejnych 6 latach, w 1267 r., została ogłoszona świętą Kościoła, „patronką Polaków i orędowniczką wszystkich chrześcijan”.

Jak zaznacza historyk prof. Stanisław Rosik z Uniwersytetu Wrocławskiego, do jej grobu od samego początku przybywały rzesze pątników. – Były to inicjatywy oddolne i wynikały nie tylko ze wspomnienia księżnej, ale również z doświadczenia pierwszych cudów – zauważa. To właśnie skuteczność jej wstawiennictwa sprawiła, że zmarła w opinii świętości Jadwiga stała się jeszcze bardziej popularna.

Bulla kanonizacyjna, opieczętowana przez papieża Klemensa IV, ogłaszająca Jadwigę świętą, została upubliczniona w Viterbo 26 marca 1267 roku. Prof. Rosik podkreśla, że dokument jest niezwykły pod względem redakcyjnym. – Jesteśmy przyzwyczajeni, że tego typu publikacje potwierdzają jakiś stan prawny, w tym przypadku decyzję strony kościelnej. Rzadko kiedy zawierają, tak jak w tym przypadku, rozbudowaną opowieść historyczną, biograficzną i jeszcze interpretację teologiczną życia – zaznacza. Być może wynika to z faktu, że papieże Urban IV i Klemens IV, za pontyfikatów których przeprowadzany był proces kanonizacyjny, zetknęli się wcześniej z kultem św. Jadwigi. Średniowieczne przekazy mówią również, że ten drugi – do stanu duchownego włączony jako wdowiec – był czcicielem księżnej, bo za jej wstawiennictwem została uzdrowiona jego córka.

Co znajdujemy w dokumencie? Historyk UWr zaznacza, że oprócz ogólnej charakterystyki świętej, opisującej jej postawy, bulla zawiera opis reakcji Jadwigi na śmierć swojego syna księcia Henryka Pobożnego w bitwie pod Legnicą w 1241 roku. Wyłania się z niego idea „błogosławionego korzenia” (jakim jest św. Jadwiga), z którego wyrasta święty obrońca, przelewający krew za ludzi i wiarę. Aspektem ukazującym kontekst społeczny jest katalog cudów. Z jednej strony potwierdza świętość, ale z drugiej strony ukazuje obraz życia ówczesnych mieszkańców Śląska. Prof. S. Rosik podkreśla, że dla historyka jest to źródło wiedzy o epoce, o duchowości, o ideałach, które starała się realizować św. Jadwiga.

***

Droga na ołtarze

Doktor Anna Sutowicz opowiada o polskich staraniach o kanonizację śląskiej księżnej.

Historyczka zwraca uwagę, że od roku 1234 procedury kanonizacyjne i prerogatywy dotyczące uznania danej osoby za świętą zostały przeniesione do Stolicy Apostolskiej. – Od tego momentu nie było już możliwości ogłoszenia kogoś świętym ani przez biskupa miejsca, ani przez podniesienie relikwii – zaznacza. Ta decyzja spowodowała wydłużenie procesu kanonizacyjnego i podzielenie go na etapy.

Doktor Sutowicz podkreśla, że istnieje sporo materiałów źródłowych, które opisują przebieg procesu kanonizacyjnego św. Jadwigi, jednak większość z nich dotyczy ostatniego etapu podjętego w 1262 r. przez Stolicę Apostolską. To, co działo się od śmierci księżnej w 1243 r., opisuje przede wszystkim „Żywot większy św. Jadwigi”.

– Trzeba pamiętać, że źródła hagiograficzne pomijają porządek chronologiczny i często jesteśmy zdani na intuicyjne określenie ram czasowych – wyjaśnia. Niektóre fakty da się jednak uzupełnić źródłami dokumentowymi, których na ziemiach śląskich nie brakowało.