Sztuka preromańska: Wyjście z chaosu

Renesans ottoński
Po upadku monarchii Karola Wielkiego znów doszło w znacznej cześci Europy do regresu kultury. Nie wszędzie jednak. Coraz więcej kościołów budowano w południowej Italii, Lombardii, na wybrzeżu dalmatyńskim, w dolinach Renu i Rodanu, w Burgundii, Dolnej Langwedocji, Katalonii i Asturii. W ostatnim stuleciu pierwszego tysiąclecia w architekturze tych kościołów pojawiły się nowe tendencje, które naukowcy zwą preromanizmem. W tym samym czasie w Niemczech kontynuowano tradycje twórczości karolińskiej. Okres ten nazywamy renesansem ottońskim.

Kościoły preromańskie były niewielkimi budowlami z apsydą. Z zewnątrz zaczęto stosować zdobnictwo – podział ścian lizenami (płaskorzeźbionymi pasami) czy arkadowe fryzy. W Katalonii i Asturii (północna Hiszpania) pojawiają się sklepienia.



Dla renesansu ottońskiego reprezentatywna jest bazylika św. Michała w Hildesheim. W 1015 roku biskup Bernward ufundował do niej brązowe drzwi, które można uznać za początek typowej później w architekturze romańskiej dydaktycznej roli budowli. Na drzwiach w ośmiu kwaterach znalazły się sceny obrazujące dzieje stworzenia świata i grzechu pierworodnego oraz dzieje męki Chrystusa.. Akcja opowieści – jak w komiksie – rozgrywa się w pełnych napięcia skrótach. W ten sposób wierni, którzy z powodu analfabetyzmu nie mogli czytać Pisma Świętego, dowiadywali się w skrótowy sposób prawd w nim zawartych.

Jak pisał wybitny polski historyk sztuki Jan Białostocki ("Sztuka cenniejsza niż złoto", Warszawa 1963): "W surowej pustce, której nie mogą nasycić życiem ornamentalne wspomnienia drzew, wijący się pomiędzy złem i dobrem ludzie stanowią obraz wbijający się w pamięć nawet dzisiejszego widza. Jakże sugestywnie dzieło takie musiało przemawiać do wiernych, wkraczających z lękiem do wspaniałego Domu Bożego!"