Wizja humanisty

Zacznijmy jednak oglądać ten obraz od dołu, gdzie apostołowie nachylają się nad otwartym grobem Maryi i zamiast Jej ciała znajdują w nim białe lilie – maryjny symbol. Teraz popatrzmy w górę. Zobaczymy tam Maryję klęczącą przed tronem Chrystusa. Właśnie za Jego sprawą została Ona wzięta do nieba. Jezus błogosławi swej Matce i trzyma w ręce otwartą księgę, w której są wypisane pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu – alfa i omega. Oznacza to, że wszechmocny Bóg jest początkiem i końcem wszystkiego. Tron Zbawiciela znajduje się w prostej linii nad grobem. Zwycięstwo Jezusa nad śmiercią umożliwiło bowiem wniebowzięcie Maryi.

Wokół Chrystusa artysta namalował dziewięć kręgów anielskich podzielonych na triady. Najbliżej Boga znajduje się triada Kontemplacji (Serafini, Cherubini i Trony), nieco dalej triada Kosmosu (Panowania, Moce i Potęgi), a najdalej triada Świata (Księstwa, Archaniołowie i Aniołowie). Pomiędzy aniołami znajdują się postacie świętych.

Spójrzmy jeszcze raz na ziemię, gdzie za plecami apostołów z prawej i lewej strony klęczą dwie osoby. To fundator dzieła, Matteo Palmieri, i jego małżonka Niccolosa de Serragli. Palmieri (1406–1475) był wybitnym florenckim humanistą, erudytą, pisarzem i poetą. Historycy sztuki sądzą, że to on był autorem koncepcji kompozycji dzieła, które zlecił malarzowi. Obraz miał dekorować jego kaplicę nagrobną w kościele San Pier Maggiore we Florencji. Chóry anielskie mają w tej koncepcji być wzorem dla idealnie zarządzanego państwa, przedstawionego w poemacie Palmieriego „Città di Vita” (Miasto Życia). W tym znaczeniu Serafini, Cherubini i Trony to „doradcy władcy”, Panowania, Moce i Potęgi – „członkowie rządu”, a Księstwa, Archaniołowie i Aniołowie – „pracownicy poszczególnych ministerstw”.

Leszek Śliwa