Idea nieśmiertelności - sztuka starożytnego Egiptu

Egipcjanie wierzyli, że dusza (Ka) nadal zamieszkuje ciało po śmierci, a jeżeli ciało się zniszczy, Ka zamieszka w podobiźnie zmarłego. Dlatego też balsamowano ciało zmarłego, wyposażano grobowce w przedmioty codziennego użytku, by zmarłemu niczego nie brakowało i wznoszono nad grobami ogromne piramidy. Było to możliwe tylko dla najzamożniejszych, czyli faraonów, kapłanów i dworzan.
Całą sztukę egipską cechowała obsesja trwałości. Tak jak skomplikowane zabiegi balsamowania miały zapewnić niezniszczalność pośmiertną, tak to samo zadanie wyznaczano sztuce. Sztukę egipską cechuje dążenie do zwartości i solidności, dobór jak najbardziej odpornych na działanie czasu materiałów, rygorystyczne przestrzeganie raz ustalonych kanonów.

Gdy władca był bogiem...
Egipskie piramidy to największe pomniki ludzkiej wiary w nieśmiertelność. Nigdy przedtem ani potem architektura grobowa nie była tak ważna jak właśnie w starożytnym Egipcie. Budowie monumentalnych grobowców podporządkowane było wszystko: natura, gospodarka, rytm życia i pracy mieszkańców całego kraju. Działo się tak gdyż król uważany był jednocześnie za boga. Budowanie piramid było więc jedną z form kultu.

Początkowo władców grzebano w okazałych prostokątnych grobowcach, tzw. mastabach. Z czasem miejsca królewskich pochówków stawały się coraz bardziej monumentalne - aż osiągnęły postać ostrosłupowych piramid. Formą przejściową była tzw. piramida stopniowa. Jej przykładem jest najstarsza zachowana piramida egipska - piramida faraona Dżesera (III dynastia), złożona jakby z sześciu mastab z wapienia, nałożonych jedna na drugą, osiągających łączną wysokość ponad 60 metrów. Jej schodkowy kształt był być może wzorowany na zikkuratach Mezopotamii. Pod konstrukcją prowadzą przejścia i korytarze, wyłożone kafelkami z niebieską polewą i z imitacją złotego wiązania mat.

Pierwsze piramidy zawierały w swoim wnętrzu komorę na przedmioty codziennego użytku, przedsionek dla przyjęcia duszy oraz izbę grobową, w której mieścił się sarkofag. Z czasem przybyło korytarzy i komór oraz dekoracji reliefowych i malarskich na ścianach.

Majestat faraona
Trzy najsłynniejsze piramidy egipskie znajdują się w Giza koło Memfis i zostały wybudowane również w okresie tzw. Starego Państwa. Są to: piramida Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Wszystkie mają kształt regularnego czworościennego ostrosłupa. Otaczają je kaplice, mniejsze piramidy dworzan, korytarze prowadzące wśród murów. Największa z nich - piramida Cheopsa, miała początkowo wysokość 146,59 m, boki jej podstawy mają długość 233 m, a kąt nachylenia - 51 stopni 50 min. Pierwotna okładzina tej budowli wykonana była ze szczególnie delikatnego wapienia, lecz została rozebrana w czasach nowożytnych. Obok piramidy Chefrena (138 m wysokości, 215 m długości boku) ustawiono gigantyczny posąg faraona (20 metrów wysokości, 57 metrów długości) pod postacią Sfinksa (lwa z ludzką głową).

Świątynia grobowa, o skomplikowanym rozplanowaniu wnętrz, składała się z szeregu sal kolumnowych, filarowego dziedzińca oraz całego systemu komór i korytarzy. Atmosferę towarzyszącą tym wielkim konstrukcjom doskonale oddaje wybitny znawca dziejów starożytnego Egiptu J.H. Breasted: "Wszystkie te budowle leżą wysoko, na brzegu pustyni, panując nad doliną, gdzie teraz u stóp piramidy wyrosło całe miasto. Z miasta do piramidy prowadziło dojście zbudowane z masywnych bloków. Od strony miasta zamykała je okazała budowla z granitu czy wapienia. Stanowiła ona wspaniały portal, godne wejście do grobowca. W dni świąteczne przeciągała przez ten portal procesja kapłanów w bieli, zmierzająca z miasta długim białym korytarzem ku świątyni, ponad którą wznosił się potężny kolos piramidy. Ludzie z dołu, z miasta nie mieli nigdy dostępu do świętego obwodu grobowca. Świecącą białą piramidę, w której leżał pogrzebany bóg, będący niegdyś ich władcą, widzieli wysoko ponad miejskimi murami poprzez zieleń palmowych gałęzi. Obok zaś rosła z roku na rok nowa, większa jeszcze góra kamienna, z wolna przybierając formę piramidy, w której spocznie kiedyś boski syn tamtego. Wspaniałość jego mogli oglądać jedynie przelotnie w czasie świątecznych uroczystości".