Czy nagrywanie na zajęciach jest legalne? Wykład kontrolowany

Mechanizmy rejestrujące głos czy obraz są obecnie montowane niemalże we wszystkich urządzeniach elektronicznych, począwszy od telefonów komórkowych, a na odtwarzaczach mp3 skończywszy. Daje to studentom doskonałą możliwość ugruntowania swojej wiedzy poprzez powtórne wysłuchanie wykładu. Jednakże w tym momencie pojawia się problem ochrony praw autorskich do tych wykładów. O ile zdecydowana większość wykładowców nie ma nic przeciwko ich nagrywaniu, będąc w przekonaniu, że ponowne wysłuchanie pozwoli na lepsze zrozumienie tematu oraz dostrzeżenie szczegółów pominiętych przy notowaniu, o tyle wielu z nich jest niechętna lub zdecydowanie przeciwna takiemu działaniu.

Z jednej strony brak zgody na nagrywanie uzasadniony jest obawą o późniejsze wykorzystanie zarejestrowanych treści, z drugiej nie sposób nie uznać argumentów studentów nagrywających wykłady, którzy podnoszą, że pozwala to im pełniej zrozumieć ich treść lub jest z różnych względów jedyną możliwością zapoznania się z jego treścią podczas np. nieobecności wywołanej chorobą. Odmowa zezwolenia na nagrywanie nierzadko opatrzona bywa odpowiednim komentarzem, co do legalności takiego działania bez zgody autora i sankcjach grożących nagrywającemu. Istotnie, wykład jako utwór wyrażony słowami jest przedmiotem prawa autorskiego. Nie podlegają również dyskusji zarówno osobiste, jak i majątkowe prawa twórcy do utworu, jednakże aby w pełni móc określić zakres w jakim stopniu są one chronione, koniecznym jest dokonanie wykładni przepisów zawartych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, regulujących zakres dozwolonego użytku osobistego.

Ów dozwolony użytek osobisty utworu jest konstrukcją prawną, umożliwiającą korzystanie z cudzego, chronionego utworu bez konieczności uzyskania zgody autora, jak również bez obowiązku zapłaty mu wynagrodzenia. Dotyczy on utworów, które za zezwoleniem twórcy, zostały rozpowszechnione. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art. 6 wskazuje, że przez rozpowszechnienie należy rozumieć jakąkolwiek formę publicznego udostępnienia utworu.

W przypadku wykładu, rozpowszechnienie przybiera postać reprodukcji jednorazowej, co sprowadza się do udostępnienia go odbiorcom, bez jednoczesnego przekazania im nośnika materialnego. Z tego punktu widzenia nie ma prawnych przeszkód do utrwalenia takiego utworu przez odbiorcę, o ile nie narusza on pozostałych przepisów regulujących dozwolony użytek osobisty utworu.

Ustawodawca, mając na uwadze realia społeczne, zdecydował się na poszerzenie kręgu osób uprawnionych do wykorzystania utworu. W wyniku takiej regulacji dozwolone jest korzystanie z pojedynczego egzemplarza utworu zarówno przez osoby będące ze sobą spokrewnione, spowinowacone, jak również będące w stosunkach towarzyskich. O ile więzy pokrewieństwa i powinowactwa nie wymagają komentarza, o tyle koniecznym jest sprecyzowanie stosunków towarzyskich. Przyjmuje się, że niezbędnym dla zaistnienia tego warunku jest podtrzymywanie relacji towarzyskich przez pewien czas, jednakże w przypadku grupy osób nie jest wymagane by jej skład nie ulegał zmianie. Nie ma więc prawnych przeszkód dla wykorzystania jednego egzemplarza utworu (nagranego wykładu) przez kilku studentów, przypisanych do określonej grupy zajęciowej.