Johann Sebastian Bach: życie - dzieło - człowiek

Niewysłowiona pieśń pochwalna

Barbara Lekarczyk-Cisek

Za czasów Jana Sebastiana Bacha muzyka spełniała rolę podobną do sakralnego malarstwa: współtworzyła sens liturgii, służyła pogłębianiu wiary i była pisana na chwałę Bożą. Bach był nie tylko genialnym kompozytorem, ale przede wszystkim człowiekiem głębokiej wiary. Albert Schweitzer, najwybitniejszy biograf lipskiego kapelmistrza, pisał, iż „wkładał w utwory całą swoją pobożność. Muzyka jest dla niego służbą Bożą. Litery, którymi ozdabiał swe partytury: S. D. G. (Soli Deo Gloria - Bogu Jedynemu chwała) czy też J. J. (Jesu juva - Jezu, pomóż!), nie są czczą formułką, lecz wyznaniem wiary przenikającym całą jego twórczość. Dźwięki, w jego pojęciu, nie przemijają, lecz wzbijają się ku Bogu jako niewysłowiona pieśń pochwalna”.

Ukryty sens


Bach był mistrzem muzycznego przeżycia, które jest pochodną tęsknoty do Boga. Głęboka symbolika, zawarta w jego dziełach, jest wyrazem głębokiej religijności Wielkiego Kompozytora.

Znajdujący się w Deu-tsche Staatsbibliothek w Berlinie manuskrypt Mszy h-moll pozwala uchwycić środki, jakimi posługiwał się Bach, aby ułatwić słuchaczowi muzyczną medytację. Msza składa się z czterech odrębnie zatytułowanych części. W tej postaci nigdy nie była ona za życia kompozytora wykonana. Rozpoczyna ją Missa, obejmująca Kyrie i Gloria, potem następuje „Symbol nicejski”, czyli Credo, dalej - Sanctus, Benedictus, Agnus Dei, Dona nobis pacem.

Swój kształt Msza h-moll zawdzięcza zarówno kunsztownej formie polifonicznej, wypracowanej przez kompozytorów niderlandzkich, jak też charakterystycznej dla baroku formie typu kantatowego - z ariami, duetami, fragmentami chóralnymi i akompaniamentem instrumentalnym.