Pasja w dziełach sztuki

Chrystus Frasobliwy

Oprócz ilustracji wydarzeń z historii Męki Pańskiej do tema­tyki pasyjnej należą również dewocyjne przedstawienia cierpiącego Jezusa wyrosłe na gruncie mistyki średniowiecza. Motyw Chrystusa Frasobliwego wywo­dzi się z przed­stawienia Syna Bożego oczeku­jącego na mękę, często występu­jącego w rozbu­dowanych ma­larskich cyklach Męki Pańskiej. Rzeźba nie może oddawać tylu szczegółów treściowych, jakimi dysponuje malarstwo; musi dokonywać skró­tów i uogólnień. Tak więc ze sce­ny oczekiwania na śmierć ar­tysta wyselekcjonował samą i postać Chrystusa zafrasowanego, kreując bardziej refleksyjne ukazanie sensu cierpienia i śmierci. Rzeźby Chrystusa Frasobli­wego niemal zrosły się z polskim pejzażem i folklorem, wypełnia­jąc kapliczki przydrożne czy też ołtarzyki domowe. Z kolekcji Muzeum Diecezjalnego, oprócz wielu przykładów rzeźby ludowej (np. Frasobliwy z Ujanowic), nie­zwykle ekspre­syjny jest Chry­stus Frasobliwy z Wierzchosławic z pocz. XVI w., przypisywany warsztatowi Wita Stwosza.

Matka bolejąca

Szczególnym świadectwem przeżywania tajemnic Męki Chrystusa wywodzącym się z li­teratury dewocyjnej jest „Pietà”. Ewangelie nic nie mówią o obec­ności Matki Jezusa przy zdjęciu z krzyża, ale pobożność chrześci­jańska przez wieki niezmiennie umieszcza Maryję pod krzyżem, gdy trzyma martwe ciało Jezusa przed złożeniem do grobu. Pietà z Wojnicza pochodzi z samego początku wieku XIV i jest uważa­na za najstarszą w Polsce gotycką rzeźbę drewnianą. Dzieło należy do typu przedstawień zwanych Pietà corpusculum, w których, zgodnie z wypowiedzią św. Ber­narda ze Sjeny, Chrystus zmarły przedstawiony jest w małych wy­miarach, jakby dziecko na łonie matki (karmiąca dziecko lub ko­łysząca je do snu).

Adoracja

W galerii malarstwa tablico­wego Muzeum Diecezjalne posia­da szczególny zabytek o wielkim znaczeniu dla kultury artystycznej polskiego średnio­wiecza - obraz „Opłakiwanie Chrystusa” z Chomranic (ok. 1440-1450). Znana jest opinia, że reprezentuje on najwyższy po­ziom artystyczny naszego wcze­snego malarstwa wieku XV. Twórca „Opłakiwania..." wykreował peł­ne powagi mi­sterium, wpro­wadzając nas w nastrój uro­czystego i modlitewnego skupienia.