Architektura Niepodległej

Dyskutowano o tym gorąco m.in. w trakcie spotkania zorganizowanego w Bibliotece Jagiellońskiej przez Komisję Informacji i Inicjatyw Społecznych Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków Krakowa. Miejsce nie było przypadkowe. „Gmach Biblioteki Jagiellońskiej ze wzglę­du na swoje walory funkcjonalne i wysoką wartość artystyczną uznać trzeba za najwybitniejsze dzieło monumentalne architektury krakowskiej okresu międzywojennego. Wacław Krzyżanowski przez zastosowanie rytmu wertykalnych podziałów fasa­dy umiejętnie splótł w architekturze gmachu szlachetność nowoczesnych linii z elegancką stylizacją” – stwier­dził w liście do uczestników spotkania prof. Jacek Purchla, wybitny znawca dziedzictwa kulturowego Krakowa.

Panteon w rotundzie
Przez wiele lat ich nie doceniano. Tymczasem powstałe w okresie mię­dzywojennym budynki użyteczności publicznej i prywatne, które dzisiaj są wizytówką Krakowa, były efektem dalekosiężnych wizji urbanistycznych ówczesnych władz miasta, świadec­twem dynamizmu inwestorów oraz dobrej roboty grona wybitnych archi­tektów oraz świetnych budowniczych i rzemieślników.

– Kraków miał wówczas swój do­bry czas: szerokie obszary inwestycyj­ne oraz płodne, dobrze wykształcone środowisko architektoniczne. Powstała wtedy grupa budynków użyteczności publicznej o wysokiej klasie – mówi Rafał Ochenduszko, historyk sztuki z UJ, badacz architektury krakowskiej okresu międzywojennego.

  Karol Zieliński/GN Biblioteka Jagiellońska
Zaprojektowany przez Wacława Krzyżanowskiego gmach Biblioteki jest uważany za najwybitniejsze dzieło architektury Krakowa okresu międzywojennego – Świadectwem dalekosiężnego spojrzenia było wykupywanie z myślą o przyszłych inwestycjach terenów le­żących poza granicami miasta. Miasto prowadziło również za pośrednictwem Komunalnej Kasy Oszczędności polity­kę kredytowania budownictwa, okre­ślając wymagania architektoniczne - dodaje red. Konrad Myślik, miłośnik i badacz architektury krakowskiej okresu międzywojennego.

W okolicach Alej Trzech Wiesz­czów zbudowano m.in. monumental­ne budynki Nowego Gmachu Muzeum Narodowego, Biblioteki Jagiellońskiej, Akademii Górniczej. - Nowy Gmach Muzeum Narodowego miał być swo­istym pomnikiem odzyskania nie­podległości i sanktuarium pamiątek narodowych. W specjalnie wybudo­wanej rotundzie miał się min. mieścić Panteon Stanisława Wyspiańskiego, zawierający kartony jego niezrealizo­wanych witraży wawelskich - mówi Zofia Gołubiew, dyrektor Muzeum Narodowego.

Banki, kościoły i mieszkania
- Na początku lat 20. XX w. powsta­ły w Krakowie m.in. monumentalne budynki w stylu klasycznym, np. Ban­ku Polskiego według projektu Ka­zimierza Wyczyńskiego przy ul. Basztowej; wybudowa­ny w latach 1922-1925 budynek banku Pocztowej Kasy Oszczędności proj. Adolfa Szyszko-Bohusza – monumentalne uzupełnie­nie urbanistyczne ulicy Wielopole, na trudnej architektonicznie trójkątnej działce, przy ul. Krupniczej gmach Izby Skarbowej proj. Wacława Krzyżanow­skiego, naprzeciw którego wg projektu tego samego architekta wybudowano budynek bursy ks. Kuznowicza (obec­nie Teatr „Groteska”), budynek AGH, proj. Sławomira Odrzywolskiego, bu­dynek Katolickiego Domu Ludowego (obecnie siedziba Filharmonii Krakow­skiej) wybudowany w latach 1928–1931 w stylu neobarokowym, Pałac Prasy przy ul. Wielopole zaprojektowany w 1924 r. przez Tadeusza Stryjeńskiego i Franciszka Mączyńskiego, na­stępnie zaadaptowany przez Jerzego Struszkiewicza dla potrzeb koncernu „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” (to przejaw zmodernizowanego klasy­cyzmu), a w sąsiedztwie w latach 1930– 1931 przebudowano wg proj. Fryderyka Tadaniera budynek Poczty Głównej (ściągnięto m.in. kopułę) – wylicza Rafał Ochenduszko.