Mit wiecznego powrotu

Niydowno na Bojkoblogu, prziznoł żech sie Wōm, że niy dowo mi pokoju to, że durch sie wracōm nazot - do tego co bōło za bajtla; co za synka, co na studiach...

Praktyka wiecznego powrotu, pra? Ino czymu u mie jes to takie silne? Tukej tyż ta mojo ślōnskoś wyłazi? Może być...

Skuli tego poczytoł żech sie łostatnio Eliadego. Bo downo tymu napisoł kniga "Mit wiecznego powrotu", w kieryj zestawio czowieka spōłczesnego i tradycyjnego. I powjym Wōm, że jo, a i niykiere inksze Ślōnzoki kierych znōm, naprowdy trocha tego spōlnego z downymi, archaicznymi ludziami mōmy.  

Na przikłod dystans, niychyńć - do tego co kōnkretne, historyczne. A jak już cosik ze historie "bierymy", pamjyntōmy, to tak, choby to bōł mit.    

Na przikłod dzisioj mityczne dō nos sōm dwa tory Gerarda Cieślika, co to je Rusōm na Stadiōnie Ślōnskim szczelił. Bo to niy były jakysi einfachowe bramy. Bo miały dō nos "głymbszy syns", jakby to Mircea Eliade pedzioł.

Abo inksze zdarzynie z czasów kōmuny - tragedia na Wujku - bo "łodsłōniła tragiczne przeznaczenie".

Wyłazi tukej tak zwano teologio archetypu. Eliade godoł, że chrystianizacji niy do kōńca udało sie jōm huśtnōńć, wyrugować z "yłropejskich warstw ludowych", beztōż do dzisioj z postaci historycznych lubjymy robić wzorcowych bohatyrów, a z wydarzyń historycznych - kategorie mityczne.

No ja. Z dwóch ślōnskich, przedwojynnych gizdów (Eliasza i Pistulki) tyż ludzie robiōły nowych Robin Hoodów, a zaś dzisioj, na Ślōnsku Cieszyńskim, dalij mōmy na przikłod kult cysorza Franza Josefa (w muzeum w Cieszynie idzie sie nawet kupić jego zdjyńca i plakaty, kiere potym, w dōma, choby w jakij hospodzie u Szwejka, możecie sie powiesić na ściana).
 
Alo jo nojbardzij lubia chyba tako tradycyjno duchowoś, kiero wyłazi w mitologii rodzinnyj. Wjycie, choby u Indianerów, jak niyboszczyk naroz przemjynio sie w przodka. Jak zaczynōmy robić, to samo co łojce, dziadki, ujki. Kibicujymy tym samym manszaftōm, paczymy te same filmy, co łōni, maszkycymy te same bōmbōny, kołocze, a czos i świot na chwila stowajōm w mjyscu. 

Mogymy sie z tego śmioć, ale niy jes przipadkiym tak, że takie śwjyckie rytuały przenoszōm nos w naszo prywatno "mityczno epoka poczōntku"? W kraina przodków? Raj dziyciństwa?

W "Micie wiecznego powrotu" wyczytoł żech, że takie wrocanie sie nazot, to tyż nic inkszego, jak łodnowiane samego siebie! No, ciekawy żech jes co by na to pedziały psychologi. Musza sie jednyj znajōmyj podpytać.

A póki co, wybjyróm sie do Lyńdzin. Na Klimōnt. Tam kaj niybo styko sie ze ziymiōm. Yliade pisoł, że kożdo śwjynto góra to „punkt w kierym zaczyło sie stworzynie”. Dō nos, Pszczynioków (ludzi ze Ziymi Pszczyńskij), to bydzie Klimōnt. Bo to tam Cyryl i Metody mieli zrobić porzōndek z pogōnami, dymōnami i inkszymi Perunami, a nos łochrzcić. Stworzyć na nowo. Zmjynić naszo tożsamoś, naszo natura, a i naszo ślónsko kultura, kiero łod tamtyj chwili ("mitycznyj epoki poczōntku") zaczyła sie inspirować Bibljōm. I tak to trwo do dzisioj.

*

Felieton z cyklu Okiem regionalisty