Kolebka europejskiej cywilizacji - sztuka starożytnej Grecji

Charakterystyczna kolumnada greckiej świątyni była wymuszona względami konstrukcyjnymi. Grecy nie znali łuku architektonicznego, Aby podtrzymać płaski dach czy belkowanie, kolumny musiały być rozstawione dość gęsto.

Plan archaicznej świątyni był prosty: prostokątna cella (gr. naos) z podporami wewnątrz, poprzedzona przedsionkiem (pronaos), często z odpowiadającym przedsionkowi pomieszczeniem tylnym (adyton). W większych budowlach cała świątynia była otoczona kolumnadą (perystaza), w mniejszych umieszczano tylko kolumnowy portyk (prostylos) z jednej lub dwóch stron.

Szczegóły budowli określały tzw. porządki. W okresie archaicznym powstały dwa: najpierw dorycki, potem joński. Najpóźniej trzeci – koryncki.

Dzięki przestrzeganiu przez greckich budowniczych zasad wyznaczonych przez porządki uzyskano szlachetność proporcji i zdobnictwa, które potem bardzo podziwiano, zwłaszcza w okresie renesansu.
W tym samym czasie rozwijała się również rzeźba posągowa, przedstawiająca poszczególnych bogów. Motywy religijne często umieszczano również na malarstwie wazowym.

Na miarę człowieka
W czasie największego rozkwitu, tzw. okresie klasycznym ukształtowała się najpełniej odrębność greckiej sztuki od tradycji starożytnego Wschodu. Wyraził to m.in. wybitny filozof, Władysław Tatarkiewicz ("Estetyka starożytna", Wrocław, 1960): "Plastyka archaiczna odtwarzając żywe formy upodabniała je do geometrycznych, klasyczna zaś poddała się żywym. Zbliżyła się do przyrody, odchodząc tym samym od tradycji Wschodu i znajdując własną estetykę. Była to przemiana ogromna – niektórzy historycy sądzą, że największa z tych jakie znają dzieje sztuki. Klasyczna rzeźba grecka przedstawiała bogów, ale w kształtach ludzkich; klasyczna ich architektura wznosiła świątynie, ale na miarę człowieka". To samo zadanie stawiali sobie potem artyści renesansowi, dlatego wpływ sztuki greckiej na naszą europejską tradycję jest ogromny, mimo wielkich różnic w systemach religijnych.

Najdoskonalszą manifestacją religijnej sztuki greckiej jest Akropol w Atenach – święte wzgórze mieszczące kilka wspaniałych światyń. Znajdujemy tam przykłady zarówno architektury doryckiej (Partenon) jak i jońskiej.

Oto jak o Partenonie pisał Henryk Sienkiewicz: "Na stromej skale dostrzegasz szereg złotawych kolumn połączonych wyszczerbionymi architrawami. Wszystko to rumiane od jutrzenki, rysujące się z nieopisaną słodyczą i czystością na niebie, niezbyt wielkie w rozmiarze, wielkie nad wszelką miarę w harmonii, spokojne, po prostu boskie".

Sztuka grecka, dzięki podbojom Aleksandra Macedońskiego, rozprzestrzeniła się na ogromnych obszarach. Państwa kultywujące i rozwijające greckie tradycje nazywamy hellenistycznymi.